هفت وزیر

 نگاهی به هفت وزیر اولین وزیر پست و تلگراف و تلفن بعد از انقلاب اسلامی‌دکتر محمد حسین اسلامی‌بود که در دولت موقت بازرگان روی کار آمد.  

 

سال ۱۳۱۲ ه.ش در تهران متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ دوره مدرسه پست در آموزشگاه اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را گذراند و سپس از دبیرستان دارالفنون تهران در رشته ریاضی در مقطع دیپلم فارغ التحصیل شد. وی در اواخر سال ۱۳۳۵ برای ادامه تحصیلات در رشته الکترونیک و مخابرات به کشور آلمان غربی عزیمت کرد و در سال ۱۳۴۳ به‌ایران بازگشت و طبق تعهدات قبلی در وزارت پست و تلگراف و تلفن مشغول خدمت شد. دکتر اسلامی‌علاوه بر تحصیل در دانشکده‌های مخابرات و پلی تکنیک تالیفات و مقالاتی نیز در زمینه مسائل فنی و مخابراتی دارد.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از ۲۱ وزارتخانه ایران است. این وزارتخانه اما داستان دور و درازی داشته است.
پست در ‌ایران تا پیش از سال ۱۲۹۷هجری قمری برابر با ۱۲۵۸ هجری شمسی به صورت «اداره» بود و تمامی‌امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در‌این سال به سبب موفقیت‌هایی که به دست آمده بود، ناصرالدین شاه دستور داد تا موسسه پست آن روز به وزارت تبدیل شود و اداره آن را به امین الملک وزیر وظایف و رییس دارالشوری سپرد. وی یک سال بعد؛ یعنی در سال ۱۲۵۹ از وزارت وظایف و ریاست دارالشوری استعفا کرد تا برای رسیدگی به امور وزارتخانه جدید فرصت بیشتری پیدا کند. وزارت جدید پست همچنان توسط امین الملک و میرزا رحیم که به معاونت‌این وزارتخانه منصوب شده بود، اداره می‌شد. در سال ۱۲۶۴ جزوه‌ای کوچک در ۵۲ صفحه به نام تعرفه اداره جلیلیه پستخانه ‌ایران با چاپ سنگی منتشر شد. در‌این رساله نقشه‌هایی از جمیع تلگرافخانه‌ها، پست خانه‌ها و چاپارخانه‌ها و خطوط پستی آن‌ایام آمده بود. به موجب مندرجات آن رساله، کشور‌ایران در آن سال دارای ۷ خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بوده‌ است. از‌این سال به بعد تغییرات عمده‌ای در اداره یا وزارت پست آن وقت به جز تغییر در تشکیلات ساختاری و سازمانی آن صورت نگرفته‌است. پس از صدارت امیرکبیر تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ می‌نماید؛ به نحوی که فعالیت پست‌های کشورهای استعمارگر در‌ایران تعطیل می‌شود و پیک‌های پست‌ایران با نظم و نظامی‌که از سوی امیرکبیر در ترکیب وزارت پست شکل داده بود با سرعت و دقت بسیار امور مراسلاتی را انجام می‌دادند. پست در سال ۱۲۸۸ هجری شمسی دستخوش تغییراتی شد و تشکیلاتی نو یافت. اداره تلگراف در‌این زمان به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف شکل تازه‌ای به خود گرفت. در سال ۱۲۸۲ اولین امتیاز تلفن به بصیر الممالک واگذار شد و به‌این ترتیب تلفن نیز در تهران شروع به کار کرد. در سال ۱۳۱۱ وزارت پست و تلگراف پیشنهادی به مجلس تقدیم کرد که با مصوبه‌ای سهام شرکت تلفن وقت را خریداری کند. پس از صدور‌این مجوز و خرید سهام شرکت تلفن از اواخر سال ۱۳۰۸هجری شمسی وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت.
از‌این سال به بعد توسعه همه جانبه‌ای در‌این وزارتخانه صورت گرفت تا سال ۱۳۸۲ که شرکت‌ها و مراکز متعددی زیر مجموعه آن را تشکیل می‌دادند و هر یک از آنها با توانمندی‌ها و فعالیت‌های بسیار، تحولات فراوانی را شکل داده و باعث گسترش وضع ارتباطی کشور در بخش‌های پست و مخابرات شدند. در سال ۱۳۸۲ همزمان با تصویب لایحه تغییر وظایف و نام، وزارت پست و تلگراف و تلفن به «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»توسط مجلس شورای اسلامی‌و با توجه به تغییر ساختار شرکت مخابرات‌ایران، مجموعه قوانین وظایف و اختیارات جدید‌ این وزارتخانه، تدوین و تصویب شد.
سه شرکت ارتباطات دیتا – که در سال ۱۳۸۴ به فناوری اطلاعات تغییر نام داد –زیر ساخت و ارتباطات سیار در کنار شرکت مخابرات‌ایران تشکیل شدند و علاوه بر آن‌ها شرکت مادر تخصصی مخابرات و پست، تشکیل دو سازمان فضایی و تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و دو شورای فرابخشی با عناوین «شورای عالی فناوری اطلاعات» و «شورای فضایی» نیز بخشی از ‌این تحولات به حساب می‌آید.
دانشگاه متعلق به‌این وزارتخانه تحت عنوان دانشکده علمی‌و کاربردی پست و مخابرات‌ایران نیز قرار است به زودی به دانشکده ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر نام دهد.

نگاهی به هفت وزیر
اولین وزیر پست و تلگراف و تلفن بعد از انقلاب اسلامی‌دکتر محمد حسین اسلامی‌بود که در دولت موقت بازرگان روی کار آمد.

سال ۱۳۱۲ ه.ش در تهران متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ دوره مدرسه پست در آموزشگاه اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را گذراند و سپس از دبیرستان دارالفنون تهران در رشته ریاضی در مقطع دیپلم فارغ التحصیل شد. وی در اواخر سال ۱۳۳۵ برای ادامه تحصیلات در رشته الکترونیک و مخابرات به کشور آلمان غربی عزیمت کرد و در سال ۱۳۴۳ به‌ایران بازگشت و طبق تعهدات قبلی در وزارت پست و تلگراف و تلفن مشغول خدمت شد. دکتر اسلامی‌علاوه بر تحصیل در دانشکده‌های مخابرات و پلی تکنیک تالیفات و مقالاتی نیز در زمینه مسائل فنی و مخابراتی دارد.
بعد از دکتر اسلامی، شهید دکتر محمود قندی به عنوان دومین وزیر‌این وزارتخانه انتخاب شد.

قندی متولد ۱۳۲۳ در تهران بود. در سال ۱۳۴۱ تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان محمدی و دبیرستان علوی به پایان رساند. وی سپس دوره مهندسی مکانیک را در سال ۱۳۴۵ در دانشگاه تهران به پایان رساند. بعد از آن قندی برای ادامه تحصیلات عازم آمریکا شد و در سال ۱۳۵۰ درجه دکترای خود را با بالاترین نمره دانشگاهی (۹۴/۳) در رشته مهندسی برق و الکترونیک دریافت کرد و پس از مراجعت به‌ایران مشغول تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران و دانشکده مخابرات شد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌به سمت ریاست دانشکده مخابرات و سپس از طرف شورای انقلاب به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. شهید قندی در تاریخ هفتم تیر ۱۳۶۰ با انفجار بمب توسط منافقین در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی‌به همراه ۷۲ تن دیگر از یاران حضرت امام (ره) به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
سید مرتضی نبوی، سومین وزیر وزارت پست و تلگراف و تلفن در دولت میرحسین موسوی بود.

نبوی که هم اکنون مدیرمسولی روزنامه رسالت را به عهده دارد و از اعضای مجمع تشحیص مصلحت نظام است در سال ۱۳۲۶ در قزوین متولد شد. بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی در‌این شهر در سال ۱۳۴۵ به دانشگاه فنی دانشگاه تهران راه یافت و موفق به اخذ درجه فوق لیسانس در رشته برق و الکترونیک شد. او در سال ۱۳۵۹ به سمت معاونت مالی، اداری شرکت مخابرات درآمد و سپس به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد.
مهندس سیدمحمد غرضی از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۶ به عنوان چهارمین وزیر پست و تلگراف و تلفن در‌این وزارت خانه مشغول به خدمت بود.

غرضی در سال ۱۳۲۰ در اصفهان متولد شد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در سال ۱۳۴۰ وارد دانشگاه فنی دانشگاه تهران شد و موفق به دریافت درجه فوق لیسانس در رشته الکترونیک گردید. وی در سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ برای گذراندن دوره‌های تخصصی انتقال و توزیع نیروی برق عازم فرانسه شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌سمت‌های مختلف در سپاه پاسداران، استانداری کردستان و استانداری خوزستان عهده دار گردید و در سال ۱۳۶۰ به عنوان وزیر نفت انتخاب و از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۶ به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن در دولت مشغول به خدمت بود. بعد از ارائه خدمات تلفن ثابت و پست که تا آن زمان تنها خدمات ملموس‌این وزارتخانه بود، غرضی اولین وزیری بود که تلفن همراه را هم به سبد محصولات وزارتش افزود. البته ارائه خدمات‌اینترنتی نیز به صورت محدود در آخرین روزهای فعالیت او ارائه شد.
داستان وزارت اما در دولت هفتم و هشتم داستان متفاوتی با سایر سال‌ها داشت. دکتر سید محمدرضا عارف، از شهریور ۱۳۷۶ تا خرداد ۱۳۷۹ به عنوان پنجمین وزیر پست و تلگراف و تلفن شناخته شد. محمد رضا عارف در سال ۱۳۳۰ در یزد به دنیا آمد و پس از کسب رتبه اول ریاضی کشور در سال ۱۳۴۸ با اخذ دیپلم ریاضی در سال ۴۹ وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران و در سال ۱۳۵۴ با کسب معدل ۹۱ /۳ و رتبه اول فارغ التحصیل شد.

او با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان برای ادامه تحصیل عازم آمریکا شد و در سال ۱۳۵۵ مدرک فوق لیسانس مخابرات با معدل ۴و در سال ۱۳۵۹ مدر ک دکترای برق را از دانشگاه استنفورد دریافت کرد. بین سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ رییس دانشگاه تهران بود و پس از وزارت دوران وزارت بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ پس از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی، اولین رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود. بعد از آن نیز در دولت هشتم به عنوان معاون اول رییس جمهور مشغول به خدمت شد. در اواسط سال ۷۸ بود که مرکز دیتای‌این وزارتخانه اقدام به ارائه‌اینترنت به کاربران عادی نمود. هرچند که تعداد‌ این کاربران در مقایسه با کاربران فعلی بسیار اندک بود.
بعد از جدا شدن عارف از وزارت، نصرا… جهانگرد از خرداد ۷۹ تا شهریور همان سال به عنوان سرپرست وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. جهانگرد اما نتوانست در آن سال رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی‌اخذ کند و به‌این ترتیب از سرپرستی ‌این وزارتخانه نیز کنار رفت. بعد از جهانگرد سید عبدا… میرطاهری از مهر ۷۹ تا دی‌ماه همان سال به عنوان سرپرست وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب و نظارتش بر‌این وزارتخانه تا معرفی دکتر سید احمد معتمدی ادامه داشت. معتمدی به مدت چهار سال ششمین وزیر وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. او از دی‌ماه سال ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۴ در‌این سمت به فعالیت پرداخت که در سال ۱۳۸۲ نام وزارتخانه اش به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر یافت.
معتمدی در سال ۱۳۳۲ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۵۷ از دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رشته الکترونیک فارغ التحصیل و به عنوان دانشجوی ممتاز با بورس تحصیلی عازم فرانسه شد و مدارک فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته الکترونیک دیجیتال و سیستم انفورماتیک از دانشگاه پیر و ماری کوری فرانسه اخذ نمود.

از جمله سوابق اجرایی او می‌توان به معاونت فن آوری وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری و ریاست سازمان پژوهش‌های علمی ‌و صنعتی‌ایران اشاره کرد. او همچنین معاون پژوهشی وزارت علوم و دبیر شورای پژوهش‌های علمی ‌کشور از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۲ بوده‌اند و از سال ۱۳۶۲ تا کنون عضو هیات علمی‌دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر می‌باشند. در سال ۱۳۷۶ با حکم عارف کمیته خودکفایی مخابرات متشکل از چند تن از معاونان و مدیران وزارت پست و تلگراف و تلفن مخابرات و به صورت مشترک با سازمان پژوهش‌های علمی‌و صنعتی‌ایران تشکیل شد که مدیریت‌این کمیته با معتمدی بود.بعد از پایان عمر دولت هشتم و با روی کار آمدن دولت نهم، دکتر محمد سلیمانی از شهریور سال ۱۳۸۴ تاکنون هفتمین سکاندار ‌این وزارتخانه بوده است.
سلیمانی متولد سال ۱۳۳۳ در شهر خشت واقع در استان فارس بود. در سال ۱۳۵۷ لیسانس خود را در رشته مهندسی مخابرات با کسب رتبه ممتاز از دانشگاه شیراز کسب کرد و سپس برای ادامه تحصیلات راهی فرانسه شد و فوق لیسانس خود را در سال ۱۳۵۹و مدرک دکترای تحصیلی خود را در سال ۱۳۶۱ از دانشگاه پیر و ماری کوری پاریس مدرسه عالی برق SUPELEC فرانسه در رشته مخابرات و با گرایش الکترونیک بسامد بالا دریافت کرد.

او مدتی رییس دانشگاه علم و صنعت بود. همچنین سمت‌هایی نظیر معاون امور دانشجویی در وزارت فرهنگ و آموزش عالی، معاون پژوهشی دانشگاه علم و صنعت، معاون پژوهشی سازمان پژوهش‌های علمی‌و صنعتی‌ایران، مدیر گروه مخابرات دانشگاه علم و صنعت‌ایران، مدیر صنعت سامانه‌های فضایی صنایع مخابرات‌ایران و رییس مرکز تحقیقات عالی الکترونیک صنایع الکترونیک‌ایران از دیگر سمت‌های او بوده است. دوران محمد سلیمانی را می‌توان پردرآمدترین دوران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان کرد. مهم‌ترین عملکرد او کاهش قیمت سیم کارت تلفن همراه به همراه کاهش زمان انتظار برای دریافت آن عنوان کرد؛ البته با واگذاری‌های بیش از حد اپراتور دولتی کیفیت ‌این خدمات به عنوانی چالشی برای وزارت او محسوب شد که طی چهار سال گذشته، بیشترین وقت را از او گرفت. سلیمانی همچنین در دوران وزارتش توانسته داستان اپراتور دوم را که از دولت هشتم آغاز شده بود پایان دهد و با حذف ترکسل به دلیل شرایط امنیتی مجوز‌این اپراتور را برای ام تی‌ان صادر کرد؛ هرچند که سلیمانی تمام تلاشش را در دو سال آخر وزارتش به کار بست تا با اعطای مجوز اپراتور‌سوم بتواند رکوردی را برای خود به ثبت برساند، اما باز هم‌این اپراتور به سرانجام اپراتور دوم گرفتار شد و فرجامش به دست وزیر پیشنهادی جدید رسید.
اگر چه موفقیت فضایی در پرتاب ماهواره امید نیز از دیگر دستاوردهای وزارت سلیمانی است، اما با تمام‌این احوال انتقادات بی‌شماری نیز بر نحوه مدیریت و تصمیم‌گیری‌های وزارت او مطرح شد. انتقاداتی که حجم عظیمی‌از آن از سوی بخش خصوصی و به دنبال کارشکنی‌های دولتی صورت گرفت؛ به طوری که در‌این اواخر، شکایت بخش خصوصی و احضار معاونان آقای وزیر به دادگاه باعث شد تا او برخی از تصمیمات قبلی خود را اصلاح کند. مقابله وزارت سلیمانی با بخش خصوصی اما به‌اینجا ختم نشد. با دخالت‌این نهاد دولتی (که از قضا در دوران او به تالار بورس نیز راه یافته بود) در ارائه خدماتی که پیش از آن از سوی بخش خصوصی ارائه شده بود باعث شد تا‌این بار رییس جمهور حکم به توقیف موقت‌این فعالیت‌ها را صادر کند.

آی تی حلقه مفقود در وزارت
هر چند که در سال ۸۲ نام وزارت تغییر یافت و فناوری اطلاعات نیز پیش از نام ارتباطات به آن اضافه شد، اما کارشناسان بر‌این باورند که در سال‌های گذشته به خصوص در چهار سال اخیر نه تنها توجهی به بخش‌ آی تی کشور نشده است، بلکه‌این بخش با کمترین امکانات روبه‌رو بوده و باعث شده تا به رغم افزایش ضریب نفوذ خدمات ارتباطی، اما رتبه ‌ایران در مجامع ذی‌ربط مرتبط به شدت کاهش یابد.
شاید ‌این امر مهم‌ترین دلیلی باشد که مهندس رضا تقی‌پور، وزیر پیشنهادی جدید دولت دهم به مجلس بیشترین تمرکز خود در برنامه‌هایش را بر بخش فناوری اطلاعات گذاشته و مورد حمایت نمایندگان بخش خصوصی نیز قرار گرفته است.
مهندس رضا تقی‌پور انوری، متولد ۱۳۳۶ در مراغه است، کارشناسی مهندسی کامپیوتر از دانشگاه شهید بهشتی - کارشناسی ارشد مهندسی صنایع- مدیریت سیستم و بهره‌وری از دانشگاه علم و صنعت ایران - کارشناسی ارشد پژوهشی علوم مدیریت از دانشگاه بوردو فرانسه و دوره دکترای علوم مدیریت- دوره مشترک دانشگاه بوردو فرانسه و سازمان مدیریت صنعتی (در حال دفاع پایان‌نامه)، تحصیلات اوست.

هم اکنون معاون وزیر ارتباطات و فناوری و رییس سازمان فضایی است و پیش از آن نیز سمت‌هایی همچون مدیرعامل صنایع الکترونیک شیراز به مدت ۵ سال - مدیرعامل صنایع مخابرات ایران - قائم مقام مدیرعامل صنایع الکترونیک ایران به مدت ۸ سال (۱۳۸۴-۱۳۷۷) - معاونت تحقیقات صنعتی گروه الکترونیک و مخابرات - مدیر صنایع امنیت مخابرات به مدت ۸ سال - مدیر صنعت الکترونیک و کامپیوتر گروه الکترونیک و مخابرات - عضو شورای‌عالی (هیات مدیره) شرکت صنایع الکترونیک ایران به مدت ۱۳ سال (۱۳۷۵ تاکنون) - رییس هیات مدیره صنایع الکترونیک شیراز به مدت ۳ سال- رییس هیات مدیره صنایع اپتیک شیراز به مدت ۴ سال و رییس هیات مدیره ایزایران به مدت ۳ سال را بر عهده داشته است.
تقی پور، تحقق فضای رقابتی در عرصه ارتباطات، اصلاح قوانین و تداوم سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش، پژوهش و جذب فناوری‌های جدید ارتباطی را ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های خود اعلام کرده است و می‌خواهد همانند خواسته بخش خصوصی قیمت‌اینترنت را کاهش و ضریب نفوذ آن و سایر وسایل ارتباطی را افزایش دهد. او همچنین می‌خواهد به بازار فناوری اطلاعات توجه ویژه‌ای داشته باشد.
با توجه به اعلام خواسته‌های بخش خصوصی از وزیر آینده و اعلام برنامه‌های تقی‌پور از زبان خودش در مجلس به نظر می‌رسد که قرار است فصل تازه‌ای در روابط بخش خصوصی و دولت در بخش فناوری اطلاعات‌ایجاد شود. فصلی که تمام فعالان خصوصی به پاییز بودن آن در دولت نهم اتفاق‌نظر داشته و حال منتظرند ببینند که‌ آیا وزیر پیشنهادی جدید در صورت کسب رای می‌تواند بر برنامه‌ها و وعده‌های داده شده استوار مانده و بهار فصل آی‌تی را رقم بزند؟